ӘЛЕМДІК ФИЛОСОФИЯЛЫҚ МҰРА
ОСВАЛЬД ШПЕНГЛЕР
Освальд Шпенглер (Spengler) (29 мамыр 1880, Бланкенбург, Гарц – мамыр 1936, Мюнхен) - немістің философы және тарихшысы, қазіргі заманғы мәдениет философиясының негізін қалаушыларының бірі; XX ғасыр философиясы бағыттарының бірі өмір философиясының өкілі. Ол жаратылыстану ғылымдарын және математиканы Мюнхенде, Берлин мен Галледе оқыды. 1908- 1911 жылдары Гамбургте гимназия оқытушысы болды. Ал 1911 жылдан өмірінің соңына дейін Мюнхенде тұрды. Оның шығармашылығына түрлі дәрежеде А. Шопенгауэрдің, А. Бергсонның, И. В. Гётенің идеялары, сондай-ақ В. Беррингердің эстетикалық ілімі эсер етті. Шпенглер өзін Ф. Ницше мен И. В. Гётеге «бәрі үшін қарыздармын» деп есептеді. О. Шпенглердің кейінгі жұмыстары мыналар: «Европаның құрдымы. Дүниежүзінің тарихи морфологиясының очерктері. Т. 1. Образ және шындық» (1918), Европаның құрдымы. Дүниежүзінің тарихы морфологиясының очерктері. Т. 2. Дүниежүзілік тарихи перспективалар» (1922), «Пруссандық социализм» (1920), «Пессимизм осы ма?» (1921), «Адам және техника (1931), «Шешімдер жылдары. Германия және дүниежүзілік - тарихи даму» (1933) және басқалары. «Европаның құрдымының» бірінші жарық көргеннен бастап Шпенглердің мәдени-философиялық және философиялық-тарихи тұжырымдамасының идеялық қайнарлары жөнінде пікірталас өрістеді. Осы тұжырымның көптеген тұстары орыс ғалымы Данилевскийдің «Ресей және Европа. Славян әлемінің Герман-Романдыққа мәдени және саяси қатынасына көзқарас» (1871 жылы жеке басылым жарық көрді) кітабында баяндалған идеяларды еске түсіретіні анықталды. Бірақ орыс философы В. С. Соловьёв өз кезегінде осы шығарманың неміс тарихшысы Г. Риккерттің «Дүниежүзі тарихының органикалық танымдағы оқулығы» (1857) шығармасымен идеялық және текстологиялық сәйкестігін атап көрсетеді. Алайда, талдау Шпенглер мен Данилевскийдің жекелеген идеяларының сыртқы ұқсастығын ғана көрсетеді; олардың ілімдері танымдық және әдіснамалық негіздері бойынша гүрлі ғана емес, бір-біріне мүлде сәйкес келмейді.