бес объекті сияқты, ол да соншама еркін болып табылатын, өзінен өзінің айқындылығын, жанның табиғи өмірін өзі үшін босатады; ол үшін сыртқы ретіндегі, бұл объект туралы "мен" және де ең алдымен білім алады және, ендеше, сана болып табылады.
Осы абсолютті терістілік ретіндегі "мен", басқаша болмыстағы өзіндегі тепе-тендік болып табылады; "мен" оның өзі болады және өзінде алынған бірдеме сияқты объектінің шегінен шығады; ол қатынастың бір жағы барлық бұл тұтас қатынас — өзін де, басқаны да тауып алатын жарық болып табылады.
Қосымша.Алдыңғы параграфқа қосымшада аталып өткендей, "мен" өзінің анықтылығында және өзінің айырмашылығында тек өзі өзіне қатысты жалпыламалық ретіндегі индивидуалды анықталған сияқты болып түсінілуге міндетті. Осыда "меннің" өзі өзіне тікелей теріс бар болып тұр — сондықтан, ол кез келген анықтылықтан абстрактыланған, оның жалпыламалығының тікелей қарама-қарсылығы және де сол шамада абстрактылы, қарапайым жекелілік. Тек қарастырушы біздер ғана емес, ендеше, "менді" оның қарама - қарсы сәттерінде айырамыз; бірақ өзінің жалпылығының күшімен және осыдан өзінен өзі ерекшеленген жиілігімен бұл "меннің" өзі өзінен өзін айыруы болып табылады; өйткені, өзі өзіне қатынасушы ретіндегі, оның шығарып тастаушы жекелігі, оның өзін өзі өзінен, яғни жекелілігінен шығарып тастайды және де осы арқылы өзін өзі өзіне әлдебір онымен тікелей қабысқан қарама-қарсылық ретінде, жалпыламалық ретінде пайымдайды. Абстрактылы жалпылама жекелілікті анықтауда бірақ "мен" үшін мәндіні оның болмысы құрастырады. Мен және менің болмысым сондықтан өзара ажырамас байланысты; менің болмысымның менен айырмашылығы, ол айырмашылық болып табылмайтын, айырмашылыққа жатады. Шындығында, бір жағынан, әлдебір абсолютті тікелейлік, анықталмаған, ажыратылмаған түрдегі болмыс, өзін өзі өзінен ерекшелейтін және бұл жанамалаушы ойлаудың өзін өзі өзінен ерекшеленуін осы қалқып алуы арқылы — "менен" — ойлаудан айырыла алуы міндетті: сонда да, басқа жатынан, болмыс ойлаумен тепе-тең, өйткені бұл соңғы кез келген жанама түрден тікелейге, өзінің бүкіл өзіндік ерекшеленуінен айырылуынан — өзімен өзінің ештеңемен қапаланбаған бірлігіне қайтып келеді. Сондықтан "мен" болмыс болып табылады немесе соңғыны өзі өзінде сәт ретінде ұстап тұрады. Бұл болмысты мен маған қатынасты әлдебір басқа ретінде және сол мезгілде мені мен тепе-тең түрінде пайымдағанымнан, сондықтан мен білім болып табыламын және менің болмысымның абсолютті