Дәйексөз
Палуандықтан айтайын бiраз дастан.
«Орыс палуан» атанып он екi жыл,
Жиырма төрт патшалықтың жерiн басқам.
Ақпан-қаңтардың сақылдаған сары аязы. Қыламықтап қырау ұшқындап, барлық заттың сыртына мұздан сауыт кигiзiп тұрды. Қызылжар қаласының орталық бiр көшесiндегi қорада, үлкен сарайдың темiр қақпасы кең ашылып, iшiнен «њауппалаған» дауыс естiлiп жатты. Бұл саудагер Иван Ногичтiң қоймасы едi. Күзде сойылған малдың етi мен майы ендi iшкi Ресейге жөнелтiлiп, оны таситын 60 пар ат шана жұмсайтын кiрешi бай Орлий Масликов кiресiн алып едi. Отыз пұт май құйып қатырған кеспектi он адам жабылып орнынан қозғалта алмай жатты. Сарай iшiндегi дауыс солардың үнi.
Қораны басқан қарды күреуге жалдаған он алтыдағы жас бала сарайға қайта-қайта қарай бердi.
– Ей, сенiң әкеңнiң аты кiм? – дедi бүрме қара тонды қойманың басқарушысы.
– Оны қайтесiң?
– Сұраймын.
– Құда түсейiн деп пе едiң?.. Айтатыныңды айта бер, – дедi кiшкене қара көзiн жымита қараған бала.
– Сен онда неге қарайсың. Қарыңды күре де, тиiстi тиын-тебенiңдi алып, құры. Бөгде нәрсеге бұрылып қараудың саған қанша керегi бар? Соншалық сарайдың есiгiне қарай бересiң...
– Сен балдырламай, маған сонда не iстеп жатқаныңды түсiндiршi.
– Тау көтерiп жатыр.
– Сонда, сарайға кiрген тау көтерiлмей жатыр ма? Шуылдап басымды ауыртты. Өздерi адам ба, шөптi – «сырғауыл көтерiп келдiк» деген бақсының жыны ма?!
Снежный мальчик
В феврале-январе наступили сильные желтые морозы. Қыламықтап ұшқындап инея, льда броня состояла из вещества, чтобы они все снаружи. В конюшне на одной из центральных улиц города Кызылжар широко распахнулись железные ворота Большого дворца, и изнутри послышался голос «неугомонный". Это был склад купца Ивана Ногича. Осенью мясо и жир убойного скота были теперь отправлены во внутреннюю Россию, и 60 пар конных саней, которые перевозили его, забирали у въезжающего богатого Орлия Масликова. Тридцать пудов сливочного масла и десять человек не могли сдвинуться с места. Голос внутри дворца-это их тон.
Шестнадцатилетний мальчишка, нанявший для сгребания снега, затопившего конюшню, снова и снова возвращался во дворец.
- Эй, как зовут твоего отца? - сказал управляющий складом темных тонов.
- Ты его вернешь?
- Прошу.
– Сват, что ли түсейін едің?.. Скажи мне, что ты говоришь, - сказал мальчик, улыбнувшись своим маленьким черным глазам.
– Тогда почему ты қарайсың. -Я не знаю, - сказал он. Сколько тебе нужно, чтобы ты повернулась к чему-то постороннему? Так что ты будешь идти к двери дворца...
- Ты не торопись, объясни мне, что ты там делаешь.
- Поднимают горы.
- Значит, гора, входящая во дворец, не поднимается? Шуылдап приоритетных ауыртты. Сами люди или бесы – шаманы, «поднявшие сережки»?!
– Жоқ, айта көрмеңiз... әжем ұрысқан, жаман болады, деген. Менiң төбелес, жанжалға жаным қас.
– Ендi неге ұйықтай алмадың?
– Ұйықтай алмағаным, төсеген сабаннын арасында тышқан бар екен. Олардың шиқылдаған даусын естiсем, зәрем кетедi.
Масликовтың үй iшi, өзi қосылып қарқылдап, көз-дерiнен жас аққанша күлдi. Оның қорқатыны жататын жердегi тышқан екенiн ендi ұққан қожайын ойлана қарап, сөздiң соңында күлген жоқ.
– Мiне, отыз пұт көтерген палуан... Тышқаннан басқа тағы неден қорқасың?
– Онан басқа ешнәрседен қорықпаймын.
– Қасқырдан ше?
– Ой, тәйiрi, қасқыр, аю, қабан дегендер – ит емес пе, иттен кiсi қорқа ма? Тек мына, адам жататын жерде тышқанның шиқылдағаны жаман... Мұқанды ас үйiнiң ауыз бөлмесiне жататын еттi де, өзiне екi ат, бiр шана берiп, шөп, отын әкелiп тұру жұмысын тапсырды.
не будет, не бросишь?..
– Нет, сказать не пренебрегайте лишней одеждой... бабушка поругалась, плохо будет, сказал. Мои бои, конфликт, на тему бровей.
- Теперь почему ты не мог уснуть?
– Не могу уснуть, оказывается, среди соломы, которую я уложил, есть мышка. Я слышу их хриплый голос, и мне становится скучно.
В доме Масликова, сам подключился и улыбнулся, пока слезы не потекли из глаз. Теперь, когда он понял, что испугался, хозяин задумался и не рассмеялся в конце слова.
- Вот борец, поднявший тридцать пудов... Чего ты еще боишься, кроме мыши?
– Кроме того, ешнәрседен побоюсь.
– Не для нас?
- Ой, да, волк, медведь, кабан - это не собака, а человек из собаки? Только вот, плохо, что там, где лежит человек, мышка шуршит... Мукан дал ему два коня, один Санек, принес сено, дрова и дал ему работу по проживанию.
