Герольд Бельгер

«Шынында, қазақтың бұл күнгі қызметіне қатысып отырған азамат қазақ елін қай қызметімен қанағаттандырады? Қандай еңбек, қандай өнер, қай ісімен ризалайды? «Мен мынаны істегенім жоқ па, мынадай үлгі, пайдалы істі ортаңа орнатқам жоқ па?» деп қай қызметімен елдің аузын буады? Мен осы сауалдарға жауап таба алмаймын...»

Мұны кім айтты? Мұхтар Әуезов. Қашан? 1921 жылы. Қайда? «Қазақ қызметкерлерінің міндеті» деген мақаласында. Арасына 86 жыл салып (21.03.07), бұл сұрақтарға мен де жауап таба алмай отырмын. Сол мақаладан тағы бір үзік ой: «Әрі надан, әрі әлсіз, айласыз, көмексіз елге қызмет қылу, басшы болу міндеті мойныңа мінген соң оның барлық кемтарына ем іздеу, жетпегеніне жалғасу – азаматтың міндеті»

Сол міндет – бүгінгі күннің міндеті болып қалған жоқ па?

- Уа, Бабай!

Ел-жұрттың халі қалай?!

- Е-е, балам-ай!

Ел – аман, жұрт – тыныш демесе:

Әйел – ерге қарады, ер – жерге қарады;

Қартымыз – қақбас, қатынымыз – қақпыш;

Шешеніміз – шерменде, батырымыз – қорқақ;

Данамыз – бала, баламыз – шала;

Әйел – арыды, келін – жеріді;

Бозбала – сайтан, бойжеткен – сайқал;

Азамат – елсіз, арғымақ – жалсыз;

Сері – селтең, сал – мелтең;

Көршіміз – кәпір, туысымыз – мүсәпір;

Жауымыз – атарман, досымыз – сатарман;

Тұлпарымыз – жабы, сұңқарымыз – жапалақ;

Өнеріміз – молақ, өнерпазымыз –олақ;

Дініміз – шала, тіліміз – шұбар;

Еліміз – азды; жеріміз – тозды;

Бүгініміз – тұман, ертеңіміз – мұнар,

Сенеріміз – жоқ, секеміміз –көп;

Жан шыққан жоқ, үміт өлген жоқ –

Өмір осылай өтіп жатыр!»

Үмітпен, күреспен, сеніммен өткізуге ұзақ ғұмырымды қорыта қарасам, қуанышым да, ренішім де мол екен. Жаңа қазақ мемлекетінің билік туы менің көз алдыма көтерілді. Бүгінде күллі әлем назары ауған ілгері елге айналдық. Бірақ әдебиет пен өнер ұлы болмаған жағдайда ұлт ұлы боп есептелмейтінін ұмытпайықшы. Жан сүйсінтер бірлік жоқ жерде саналы тірлік те жоқ. Кейде мыстың алтынға, қыранның қарғаға телініп жататыны – осының кесірі.